ඩිජිටල් සන්නිවේදනයේ ව්‍යාප්තියත් සමඟම, අධ්‍යාපනය සඳහා විශාල වාසි ලබා දී ඇති අතර, සිසුන්ට දැනුම සොයා ගැනීමට, එකට වැඩ කිරීමට සහ සබඳතාවයන් ඔස්සේ හැකියාව ලබා දී ඇත. එසේ වුවද, එය නව ආරක්ෂක අවදානම් හඳුන්වා දී ඇති අතර, සයිබර් දූෂණය (Cyberbullying) ශ්‍රී ලංකාවේ පාසල්වල ගැටළුවක් බවට පත්වී ඇත.
දරුවන් සහ තරුණයන් වැඩි වේලාවක් අන්තර්ජාලය සමඟ ගත කිරීම නිසා, සයිබර් දූෂණය—සමාජ මාධ්‍ය, පණිවිඩ යෙදුම් සහ ක්‍රීඩා සමාජයන් වැනි ඩිජිටල් වේදිකා ඔස්සේ සිදුවන පීඩාකාරී හැසිරීම්—බොහෝ විට නිතර සිදුවෙයි. ගුරුවරුන් සඳහා, මෙම ගැටළුව හඳුනාගෙන ප්‍රතිචාර දැක්වීම සිසුන් සඳහා ආරක්ෂිත ඉගෙනුම් පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීමේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයකි.
සයිබර් දූෂණය යනු කුමක්ද?
සයිබර් දූෂණය යනු ඩිජිටල් තාක්ෂණය භාවිතයෙන් පුද්ගලයෙකු හිරිහැර කිරීම, බියකිරීම හෝ අපහාස කිරීමයි. සම්භාව්‍ය දූෂණයෙන් වෙනස් වශයෙන්, සයිබර් දූෂණය ඕනෑම වේලාවක, ඕනෑම තැනක සිදුවිය හැකි අතර බොහෝ විට ස්ථිර ඩිජිටල් සලකුණක් හැරී යයි.
පොදු සයිබර් දූෂණ ආකාර කිහිපයක්:
- හිරිහැර කිරීම - නිතර නරක පණිවිඩ, බිය දීම හෝ අපහසු කොමෙන්ට් යැවීම
- වංචාකාරී තොරතුරු ව්‍යාප්ත කිරීම - වැරදි පුවත් හෝ සකස් කළ පින්තූර පළ කිරීම
- අනුකරණය - ගිණුම් හැක් කිරීම හෝ fake profile සාදමින් සිසුවෙකුට හානි සිදුකිරීම
- පෞද්ගලික තොරතුරු නිකුත් කිරීම - අනුමැතියක් නොමැතිව පෞද්ගලික/අපහසු තොරතුරු බෙදා හැරීම
- වෙන් කිරීම - අන්තර්ජාල කණ්ඩායම්, සාකච්ඡා වලින් කිසිවෙකු වශයෙන් අයින් කිරීම.
ශ්‍රී ලංකාවේ, විශේෂයෙන්ම සිසුන් අතර Facebook, WhatsApp, Instagram සහ TikTok වැනි වෙබ්අඩවි භාවිතය සාමාන්‍ය වීම නිසා, මෙම ක්‍රියාවන් බොහෝ විට දෙමාපියන් සහ ගුරුවරුන්ට දැක ගැනීම අපහසු වේ.
සිසුවෙකු සයිබර් දූෂණයට ලක්වීමේ හැකියාව පෙන්වන ලකුණු:
Teachers play a critical role in identifying signs of cyberbullying, as students may be reluctant to speak up due to fear, shame, or lack of awareness. Some indicators that a student may be a victim include:
- හැසිරීම්වල හදිසි වෙනස්වීම් - නිහතමානී වීම, රෝගී ලෙසි හැසිරීම, සිනාසීම අවම වීම
- Avoiding school or social interactions – Fear of attending classes or reluctance to engage in group activities.
- අධ්‍යාපන ප්‍රගතියේ පසුබෑම - අවධානය යොමු කළ නොහැකි වීම
- Frequent device avoidance or overuse – Either refusing to check their phone or constantly monitoring social media for negative messages.
- ඩිජිටල් උපාංග භාවිතය පසු බරපතල මානසික පීඩන - කනගාටුව, කෝපයට හෝ කම්පනයෙන් පසුවීම
එමෙන්ම, ගුරුවරුන් සයිබර් දූෂණයට යෙදෙන සිසුන් පිළිබඳවද අවධානයෙන් සිටිය යුතුය.
ගුරුවරුන්ට පාසල්වල සයිබර් දූෂණයට ප්‍රතිචාර දැක්විය හැකි ක්‍රම:
1. Educate Students on Responsible Online Behavior
The best way to combat cyberbullying is through education and awareness. Teachers should integrate digital literacy lessons that cover:
- The impact of cyberbullying on mental health.
- The importance of empathy and respectful online communication.
- The consequences of cyberbullying, including school disciplinary actions and legal repercussions.
2. Establish a Safe and Open Classroom Environment
Students need to feel comfortable discussing their concerns. Encourage open conversations about online safety and remind students that they can seek help without fear of judgment or punishment.
Creating anonymous reporting channels within the school can also help students feel safer when speaking up about cyberbullying incidents.
3. Promote Positive Online Engagement
Encouraging students to use technology positively can help reduce online conflicts. Activities such as:
- Classroom discussions on digital citizenship.
- Workshops on ethical social media use.
- Student-led initiatives that promote kindness online.
These strategies can shift the culture towards a more respectful and inclusive digital environment.
4. Set Clear Guidelines and Policies on Cyberbullying
Schools should implement and enforce anti-cyberbullying policies that outline:
- What constitutes cyberbullying.
- The disciplinary actions for offenders.
- The support available for victims.
Teachers should ensure students are aware of these policies and encourage them to report any incidents.
5. Respond Effectively to Cyberbullying Cases
When a cyberbullying incident occurs, it is crucial for teachers to act swiftly and appropriately.
Steps to take:
- Listen and document – Gather evidence, including screenshots and messages.
- Provide support – Assure the victim that they are not alone and that steps will be taken to resolve the issue.
- Involve parents and school authorities – Address serious cases with the help of parents, counselors, or disciplinary committees.
- Report extreme cases – If the cyberbullying involves threats, exploitation, or criminal behavior, report it to relevant authorities such as the National Child Protection Authority (1929) or the IWF Sri Lanka Reporting Portal (https://report.iwf.org.uk/lk_en).
ආරක්ෂිත පාසල් පරිසරයකට අරමුණු කරමින් සයිබර් දූෂණය වැළැක්වීම
සයිබර් දූෂණය දිගුවකින් මකා දැමිය නොහැකි නමුත්, ගුරුවරුන්, දෙමාපියන් සහ පාසල් පරිපාලනයේ පවතින අඛණ්ඩ උත්සාහයන් මඟින් එහි බලපෑම අඩු කළ හැක. ඩිජිටල් සාක්ෂරතාවය, කරුණාව සහ අවබෝධය වර්ධනය කිරීමෙන්, සිසුන්ට ආරක්ෂිත, ගෞරව සහිතව අන්තර්ජාලය භාවිතා කිරීමට උපකාර කළ හැක.
Kidssafe විසින් ගුරුවරුන්ට සයිබර් දූෂණය වැළැක්වීමේ දැණුම සහ සම්පත් ලබාදීමට කැපවී ඇත. අපි එකට ක්‍රියා කරමු, ශ්‍රී ලංකාවේ සෑම සිසුවෙකුටම ආරක්ෂිත ඩිජිටල් පරිසරයක සිට ඉගෙනීමට, වර්ධනය වීමට සහ සාර්ථක වීමට හැකි වන පරිදි.
